ოთხშაბათი, ოქტომბერი 9, 2024
- Advertisement -spot_img
მთავარიაგრო სიახლეებიერთი რჩევა ყველასათვის: ნუ გადააგდებთ ხმელ პურს, ის ხომ უძვირფასესი პროდუქტია

ერთი რჩევა ყველასათვის: ნუ გადააგდებთ ხმელ პურს, ის ხომ უძვირფასესი პროდუქტია

ხორბალი – პური დედამიწის მცხოვრებთა დაახლოებით მესამედის ძირითადი საკვებია. ხორბალი შეიცავს ცილებს, სახამებელს, ცხიმებს, მინერალურ ნივთიერებებს, B და PP ჯგუფის ვიტამინებს. ერთი რჩევა ყველასათვის: ნუ გადააგდებთ ხმელ პურს, ის ხომ უძვირფასესი პროდუქტია. გააჩერეთ ცოტა ხანს ორთქლზე და ისევ ისეთი გახდება, როგორიც წინადღით იყო. თანაც კუჭ-ნაწლავისა და ნაღვლის ბუშტის დაავადებების დროს წინადღით გამომცხვარი პურია რე­კომენდებული. ძველი პურით მშვენიერი `ყი­ყ­ლიყო~ კეთდება, ხოლო ქართლსა და კახეთში დღესაც მიღებულია გემრიელი `პურის ხარშო~ – წვრილად დაჭრილი და მოხარშული ხმელი პურის შეჭამანდი, ერბოთი, ხახვითა და კვერ­ცხით შეზავებული.

ხორბლის გავრცელების არეალი ყველა კონტინენტს მოიცავს. საქართველოში აღწერი­ლია ხორბლის 150-ზე მეტი სახეობა და ჯიში, რომელთაგან ძირითადად ითვლება: დოლის პუ­რი, დედა, აისი, დიკა, უფხო-1. პური დედამიწის მცხოვრებთა დაახლოებით მესამედის ძირითადი საკვებია. საქართველოში გავრცელებული ხორბლის ჯიშები

დღესდღეობით საქართველოში ხორბალი ითესება დედოფლისწყაროს, სიღნაღის, ყვარლის, თელავის, ლაგოდეხის, საგარეჯოს, გორის, ქარელის, ხაშურის, საჩხერის, ახალციხის, კასპის, ახალქალაქის, თეთრიწყაროსა და მარნე­ულის რაიონებში.
ერთი რჩევა ყველასათვის: ნუ გადააგდებთ ხმელ პურს, ის ხომ უძვირფასესი პროდუქტია. გააჩერეთ ცოტა ხანს ორთქლზე და ისევ ისეთი გახდება, როგორიც წინადღით იყო. თანაც კუჭ-ნაწლავისა და ნაღვლის ბუშტის დაავადებების დროს წინადღით გამომცხვარი პურია რე­კომენდებული. ძველი პურით მშვენიერი `ყი­ყ­ლიყო~ კეთდება, ხოლო ქართლსა და კახეთში დღესაც მიღებულია გემრიელი `პურის ხარშო~ – წვრილად დაჭრილი და მოხარშული ხმელი პურის შეჭამანდი, ერბოთი, ხახვითა და კვერ­ცხით შეზავებული.
პური ერთადერთი პროდუქტია, რომელსაც და­ახლოებით 15000 წელია მიირთმევს ადამი­ანი და დღემდე არ მოჰბეზრებია. პური საჭმე­ლების მეფე იყო და დარჩება მრავალჟამიერ, ვინაიდან მასზეა დამოკიდებული მსოფლიოს ხალხთა დაცვა-გადარჩენა შიმშილისგან. უთვალავი ლეგენდა, დოკუმენტური მოთხრობა წა­გვიკითხავს თუ თავს გადახდენილი ამბავი მოგ­ვისმენია პურზე. უძველესი დროიდან ადამიანები პურს ადარებდნენ სიცოცხლეს, მზეს, ოქროს, უმღეროდნენ სიმღერებს, პურით ხვდებოდნენ და ხვდებიან დღესაც უამრავ ქვეყანაში ყველაზე ძვირფას სტუმრებს. ყველა დროში პურის უპატივცემულობა ითვლებოდა საშინელ დანაშაულად. ბავშვებს ასწავლიდნენ პურის ფასს და უნერგავდნენ, რომ ის უდიდესი სიმდიდრეა დედამიწაზე. ასე იყო და ასეა დღესაც. დიახ, 15000 წლის წინ დაიწყო ადამიანმა პურე­ულის თავთავის შეგროვება და მისი კულტურაში შეტანა. ეს თავთავები წარმოადგენდა თანამედროვე ხორბლის, ქერის, ჭვავისა და შვრიის წინაპრებს. ითვლება, რომ პირველი მარცვლეული, რომელსაც ადამიანმა გემო გაუსინჯა, ფეტვი იყო. ფეტვმაც თავისი ადგილი დაიკავა მარცვლოვანთა შორის, მაგრამ პური მართლაც პროდუქტების ღმერთად და კაცობრი­ობის გა­დამრჩენად არის აღიარებული.
ქვის ხანის ადამიანები პურის მარცვლებს პირდაპირ ღეჭავდნენ, ხოლო მოგვიანებით და­იწყეს ქვებს შორის მათი გასრესა და წყალში გარევა. ასე წარმოიშვა პირველი ხელსაფქვავი, შემდგომ წისქვილის ქვა, წისქვილი და, რა თქმა უნდა, პირველი ფქვილი. როგორც კი პირველ­ყოფილმა ადამიანმა საკვების მოსამზადებლად ცეცხლის გამოყე­ნება ისწავლა, დაიწყო პურის მარცვლების მოხალვა. მოხალული და დაფქული მარცვლის წყალნარევი შეჭამანდი უფრო ეგემრიელა. ამგვარ ფაფას მანამდე მიირთმევდნენ, ვიდრე არ მიხვდნენ – შესქელებული ფაფა ცხელ ქვაზე გამოეცხოთ. ასე ჩაეყარა საფუძველი კაცობრიობის ძირითად საკვებს – პურს. ამის შემდეგ ათასწლეულები გავიდა, ვი­დრე ადამიანი ცომის გაღვივებას ისწავლიდა­ ­და თანამედროვე სახის პურს გამოაცხობ­დ­ნენ. ამგვარ პურზე თქვა აკადემიკოსმა კ.ი.ტი­მ­ირიაზევმა, ეს არისო ადამიანის გონების უდიდესი მიღწევა.
გაღვივებული ცომისგან პური 5-6 ათასი წლის წინ პირველად ძველმა ეგვიპტელებმა გა­მო­აცხვეს, რისთვისაც უმცირესი მიკროორგანიზმები – პურის საფუარი და რძე­მჟავა ბაქტე­რიები გამოიყენეს. სწორედ გაფუების პროცესში მიმდინარეობს ცომში ურთულესი პროცესები, რაც შემდგომ გამოცხობისას შესანიშნავ გემოსა და არომატს სძენს პურს.
ეგვიპტის ფარაონის განსასვენებლის კე­დე­ლ­ზე გამოსახულია პურის ცხობის დეტალური სუ­რათი, რომელიც 5 ათასი წლის წინ უცნობმა მხატვარმა შეასრულა. ეგვიპტის ქალაქ გიზში დღემდეა შემონახული ცომის მზელავის მცირე ზომის ქანდაკება.
პურის ცხობის ხელოვნება ძველი ეგვიპ­ტე­ლებისაგან ისწავლეს ბერძნებმა და რომაელებმა. ძველ საბერძნეთში გაფუებული ცომისგან გამომცხვარი პური მოიხსენიება ჩვენს წელთ­აღ­რიცხვამდე მე-5 საუკუნეში.
ჰომეროსის მიერ აღწერილ არისტოკრატთა ტრაპეზებში პური წარმოადგენდა ერთ-ერთ დამოუკიდებელ საკვებ პროდუქტს, რომელიც სუფრაზე მიჰქონდათ მწვადთან ერთად, ოღონდ მიირთმევდნენ ცალ-ცალკე.
ახალი ერის დასაწყისში ძველ ინდოეთში არ­სებობდა კანონი, რომლის მიხედვით, დამნა­შა­ვეებს სჯიდნენ იმით, რომ გარკვეული პერიოდის განმავლობაში პურს არ აჭმევდნენ. ინდოელებმა იცოდნენ, რომ პატიმრის უპუროდ დატოვება ნიშნავდა მისი ჯანმრთელობის გაუარესებას. ინდოეთში დღემდე მოიხსენიებენ პურს ლოცვაში: – ყველა საკვები – საკვებია, მაგრამ პური არისო მათი უდიდესი დედა.
ძველი ეგვიპტელები და ბერძნები პირველები მიხვდნენ წინადღის, ანუ ქართო პურის სამ­კურნალო დანიშნულებას. ეს ყველამ უნდა იცო­დეს, რომ ცხელი პური კი არა, ხმელი პურია სასარგებლო ორგანიზმისთვის, განსაკუთრებით მათ­­თვის, ვისაც კუჭ-ნაწლავი აქვს დაავა­დე­ბული.
ალბათ ბევრმა არც იცის, რომ პური მხო­ლოდ შიმშილის მოსაკლავი კი არა, ორგანიზ­მისათვის აუცილებელი პროდუქტია. ამაში ად­ვილად დარწმუნდებით, როცა მის შემცველობას გაეცნობით. გარდა იმისა, რომ პური ყუ­ათიანი, კარგი საგემოვნო თვისებების მქონე და ორგანიზმისათვის ადვილად შესათვისებელი პროდუქტია, იგი შეიცავს ჯანმრთელობისათვის ისეთ აუცილებელ ნივთიერებებს, როგორიცაა: ცილები, ნახშირწყლები, მინერალური ნივთიერებები, ვიტამინები (უმთავრესად B ჯგუფის); უჯრედისი მდიდარია ფოსფორით, კალიუმით, მაგნიუმით, გო­გირდით, მცირე რაოდენობით შეიცავს კალ­ციუმსა და ნატრიუმს. უმაღლესი ხარისხის პურიდან ადამიანის ორგანიზმი ითვისებს ცილების 85%-ს და ნახშირწყლების – 96%-ს.
დაბალი ხარისხის ფქვილითა და ტექ­ნო­ლო­გიური პროცესების დარღვევით გამომ­ცხვარი პური ჯანმრთელობისათვის მავნებელია.
ჩვენში გავრცელებული ხორბლის ჯიშებია:
1. დოლის პური 35-4 – საშემოდგომო, ად­რე­ული, არაცვენადი ადგილობრივი ჯიშია, 1 ჰა-ზე 21-36 ც მოსავალს იძლევა.
2. ახალციხური წითელი დოლი – საშემოდგომო, გვალვაგამძლე ადგილობრივი ჯიშია, 1ჰა-ზე 27-40 ც მოსავალს იძლევა.
3. დოლის პური 18-46 – მაღალმოსავ­ლი­ანი ადგილობრივი ჯიშია, 1 ჰა-ზე 25-37,5 ც მო­სა­ვალს იძლევა.
4. ადგილობრივი დოლი (თეთრი და წითელი) – სტაბილურ და დიდ მოსავალს იძ­ლევა, სხვა ჯიშებთან შედარებით, 2-3 ც-ით მეტს.
5. კრასნოდარულა – მაღალმოსავლიანი, არა­ცვენადი ჯიშია, 1 ჰა-ზე 24,8-37 ც-მდე მოსა­ვალს იძლევა.
6. ფერუგინეუმ 9704/2 – ყინვა- და გვალვა­გამძლე ჯიშია, 1 ჰა-ზე 27-39 ც-მდე მოსავალს იძ­ლევა.
7. ცეზიუმ 3/10 – მაღალმოსავლიანი ადგილობრივი ჯიშია, 1 ჰა-ზე 26 ც-მდე მოსავალს იძლევა.
8. იფქლი – საადრეო, მაღალმოსავლიანი, დაავადებების მიმართ და ზამთარგამძლე ადგი­ლობრივი ჯიშია.
9. ახალუკრაინულა 83 – ზამთარგამძლე, მაღალმოსავლიანი კრასნოდარული ჯიშია.
10. კახი 8 – ყინვა- და გვალვაგამძლე საშემოდგომო, მაღალმოსავლიანი ადგილობრივი ჯიშია.
11. გომბორულა – მაღალმოსავლიანი ადგილობრივი ჯიშია, ადვილად ავადდება გუდაფშუტათი.
12. ხოზო (ხოტორა) – უფხო, ცვენადი, დაავადებების მიმართ გამძლე ადგილობრივი ჯიშია.
13. რაჭულა (გელათურა) – ადგილობრივი ჯიშია, აქვს მტკიცე ღერო, არ ახასიათებს ჩაწოლა, ეგუება ჭარბ ტენს.
14. ხულუგო – ადგილობრივი, საგაზაფხულო, მაღალმოსავლიანი ჯიშია, ითესება შემოდგომით, ჰა-ზე იძლევა 28,5 ც მოსავალს.
15. ლაგოდეხური გრძელთავთავა – ად­გი­ლობრივი ჯიშია, ტენის მოყვარული, მაღალმოსავლიანი, ჰა-ზე იძლევა 28,5 ც მოსავალს.
16. თავთუხი 19/28 – დაავადებების მიმართ გამძლე, მაღალმოსავლიანი ადგილობრივი ჯიშია, ითესება შემოდგომით.
17. შავფხა – მაღალმოსავლიანი, ჩაწოლისადმი მიდრეკილი, ადგილობრივი ჯიშია.
18. დიკა 9-14 – მაღალმოსავლიანი ადგილობრივი ჯიშია, ცალკეულ წლებში იძლევა 1ჰა-ზე 31 ც-მდე მოსავალს.
19. ჯავახური დიკა – ადგილობრივი ჯიშია, არ ახასიათებს ჩაწოლა, ჰა-ზე იძლევა 4ც-მდე მოსავალს.
20. ადგილობრივი დიკა – არაცვენადი, და­ავადებების მიმართ გამძლე ჯიშია, არ ახასია­თებს ჩაწოლა.
21. ადგილობრივი თავთუხი – მაგარი ხორბლის ჯიშია, კარგ მოსავალს იძლევა კა­ხეთსა (საგარეჯოს მუნიციპალიტეტი) და ში­და ქართლში (სამაჩაბლო).

უმთავრესი მარცვლოვანი კულტურები დედამიწის ზურგზე

წყარო: ნიკოლოზ იოსებიძე, ყველაფერი საოჯახო მეურნეობის შესახებ (გამომცემლობა პალიტრა L)
მასალის გამოყენების პირობები
author avatar
SheniSofeli.ge
#drpkhakadze
მსგავსი სიახლეები
პერუგია, იტალია: საუკეთესო სანახაობები უმბრიის დედაქალაქში

პერუგია, იტალია: საუკეთესო სანახაობები უმბრიის დედაქალაქში

8 October, 2024
„ჩვენ გვაქვს ზუსტი ხედვა, როგორ უნდა გახდეს კიდევ უფრო მეტად ხელმისაწვდომი სხვადასხვა სამედიცინო სერვისი, თუ – მედიკამენტი“

„ჩვენ გვაქვს ზუსტი ხედვა, როგორ უნდა გახდეს კიდევ უფრო მეტად ხელმისაწვდომი სხვადასხვა სამედიცინო სერვისი, თუ – მედიკამენტი“

ოქტომბერი 8, 2024
“რადიო პოზიტივი”-ს დღის ამბები 8 ოქტომბერი

“რადიო პოზიტივი”-ს დღის ამბები 8 ოქტომბერი

8 ოქტომბერი 2024
როგორ გავზარდოთ სივრცე ვიზუალურად ფერების გამოყენებით? – 3 მარტივი გზა

როგორ გავზარდოთ სივრცე ვიზუალურად ფერების გამოყენებით? – 3 მარტივი გზა

ოქტომბერი 8, 2024
“ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ჩემს შვილებს შორის ასაკობრივი სხვაობა 24 წელი იქნებოდა… თადა ერეკ­ლე პატ­რი­არ­ქის ნათ­ლუ­ლია…” – ნინო თოლორდავა

“ვერ წარმოვიდგენდი, რომ ჩემს შვილებს შორის ასაკობრივი სხვაობა 24 წელი იქნებოდა… თადა ერეკ­ლე პატ­რი­არ­ქის ნათ­ლუ­ლია…” – ნინო თოლორდავა

8 ოქტომბერი 2024
“კურორტი საირმე” გთავაზობთ უნიკალურ სამკურნალო და სარეკრეაციო გამოცდილებას, რაც საშუალებას გაძლევთ აღიდგინოთ ჯანმრთელობა და ისიამოვნოთ შესანიშნავი ბუნებით

“კურორტი საირმე” გთავაზობთ უნიკალურ სამკურნალო და სარეკრეაციო გამოცდილებას, რაც საშუალებას გაძლევთ აღიდგინოთ ჯანმრთელობა და ისიამოვნოთ შესანიშნავი ბუნებით

ოქტომბერი 8, 2024
21 მარტის ასტროლოგიური პროგნოზი

21 მარტის ასტროლოგიური პროგნოზი

მარტი 21, 2024
ვაშლის დაბინავება რეალიზაციის პროცესი

ვაშლის დაბინავება რეალიზაციის პროცესი

ოქტომბერი 7, 2024
ახალი დეტალები გახმაურებულ ჰოლივუდურ სკანდალზე

ახალი დეტალები გახმაურებულ ჰოლივუდურ სკანდალზე

ოქტომბერი 3, 2024
რა საფრთხეები შეიძლება შეგექმნათ მგზავრობის დროს და როგორ ავირიდოთ ისინი

რა საფრთხეები შეიძლება შეგექმნათ მგზავრობის დროს და როგორ ავირიდოთ ისინი

8 ოქტომბერი 2024
ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმი – კულტურის ცენტრალური ადგილი

ქართული სახვითი ხელოვნების მუზეუმი – კულტურის ცენტრალური ადგილი

ოქტომბერი 8, 2024
პროდუქტები რომელიც პოზიტიურად განგაწყობთ და შემოდგომის მელანქოლიის დაძლევაში დაგეხმარებათ

პროდუქტები რომელიც პოზიტიურად განგაწყობთ და შემოდგომის მელანქოლიის დაძლევაში დაგეხმარებათ

ოქტომბერი 7, 2024
- Advertisement -spot_img

ბოლო სიახლეები