მკვდარი სოფელი ანატორი – აკლდამებში ამოწყვეტილი სოფელი პირიქითა ხევსურეთში,  ისტორიული ცნობები ხევსურთა თავგანწირვაზე, რომლებმაც ხეობა ჩაკეტეს და საქართველო შავი ჭირის მძიმე ეპიდემიისგან იხსნეს

ანატორი – საქართველოში, პირიქითა ხევსურეთის მთებში, შატილიდან მხოლოდ 3 კილომეტრში, მდებარეობს ერთ-ერთი ყველაზე იდუმალი და ტრაგიკული ადგილი – ანატორი. დღეს უკვე მიტოვებული სოფელი, თავის დროზე მნიშვნელოვანი გეოგრაფიული და კულტურული ცენტრი იყო, სადაც წარსული საუკუნეების უჩვეულო და შემაძრწუნებელი ისტორიები მკაფიოდ იკვეთება.

სოფელი, რომელიც ეპიდემიამ გაანადგურა

ლეგენდის თანახმად, ანატორში მე-18 საუკუნეში მომხდარმა მძვინვარე ეპიდემიამ – რომელსაც ადგილობრივები “ჟამს” უწოდებდნენ – სრულიად გაანადგურა მოსახლეობა. ავადმყოფობის გავრცელების შემდეგ, მაცხოვრებლები თვითონ მიდიოდნენ სოფლის გარეთ მდებარე აკლდამაში და ელოდნენ სიკვდილს. ისინი, ვინც აქამდე დაიღუპნენ, აკლდამის თაროებიდან ძირს ჩამოყრიდნენ, რათა ადგილი ახალ მიცვალებულებს დაეთმოთ.

უნიკალური აკლდამური დაკრძალვის წესი

ანატორის აკლდამები ქვისგან ნაშენები პატარა ნაგებობებია, შიგნით ორ-სამ იარუსად თაროებია მოწყობილი. სწორედ აქ ასვენებდნენ გარდაცვლილებს. ათწლეულების განმავლობაში აკლდამებში დაგროვდა არაერთი ადამიანის ნეშტი. არქეოლოგიური კვლევების შედეგად აღმოჩენილია ხის ჭურჭელი, შუა საუკუნეების მონეტები, სამკაულები და საბრძოლო ინვენტარი, რაც ანატორის კულტურულ და ისტორიულ ღირებულებას კიდევ უფრო ამძაფრებს.

ანატორის ჯვარი – ლეგენდა რისხვაზე და სასჯელზე

ადგილობრივი გადმოცემები ამ ტრაგედიას მხოლოდ ეპიდემიას კი არა, ღვთის რისხვასაც უკავშირებენ. სოფლის ზემოთ, კავკასიონის ქედის ჩრდილოეთ კალთაზე, მდებარეობდა ხევსურეთის ერთ-ერთი მნიშვნელოვანი სალოცავი – ანატორის ჯვარი. თქმულების თანახმად, ერთმა მაცხოვრებელმა ხატს ისარი ესროლა. ამის შემდეგ თემი დაისაჯა და მრავალი კაცი მოულოდნელად დაავადდა და გარდაიცვალა.

კიდევ ერთი ლეგენდა გვიყვება, რომ ანატორის ჯვარი ალავერდიდან იყო გადმოსული და სოფელში ბინადრობდა. ერთ მჭედელს, თურმე, მისი დაბმა და ლურსმნის ჩაჭედება განუზრახავს. ხატს ეს შეურაცხყოფად აღუქვამს და “ჟამი” გაუჩენია, რომელმაც სოფელი გაანადგურა.

დღემდე შემორჩენილია ხატის ნიში და ე.წ. ხატის ტყე, სადაც ადგილობრივები ყოველ ამაღლებას სალოცავად იკრიბებიან.

ანატორი – გზაჯვარედინი ჩრდილო კავკასიისკენ

გარდა თავისი მისტიკური წარსულისა, ანატორი სტრატეგიულად მნიშვნელოვან ადგილას მდებარეობს. აქ კვეთს ერთმანეთზე რამდენიმე მნიშვნელოვანი გზა: ჩეჩნეთიდან, ინგუშეთიდან, დაღესტნიდან, თუშეთიდან და ქართლ-კახეთიდან წამოსული ბილიკები. ეს მას რეგიონულ გადაკვეთის წერტილად აქცევდა, რაც სავაჭრო და სამხედრო თვალსაზრისითაც მნიშვნელოვან როლს თამაშობდა.

დაასკვნა: ანატორი – მიტოვებული სოფელი, რომელიც არ უნდა დავივიწყოთ

ანატორი არის ადგილი, სადაც წარსულის ხმა ჯერ კიდევ ისმის. მისი ტრაგიკული ისტორია, არქიტექტურული მემკვიდრეობა და უნიკალური რწმენა-მართვის ტრადიციები საქართველოს კულტურულ რუკაზე უნიკალურ ადგილად აქცევს. თუ გსურს, იპოვო სიჩუმე, შეიგრძნო ხევსურეთის სული და შეეხო იდუმალ წარსულს – ანატორი აუცილებლად უნდა მოინახულო.