შაქრიანი დიაბეტი სისხლში შაქრის (გლუკოზის) დონის მატებით მიმდინარე ქრონიკული, მეტაბოლური დაავადებაა. ხასიათდება სისხლში გლუკოზის დონის მატებით.
შაქრიანი დიაბეტი ტიპი 1 – ავტოიმუნური დაავადებაა. ყველაზე ხშირად ბავშვებს და მოზარდებს ემართებათ. ახასიათებს მკვეთრად გამოვლენილი სიმპტომატიკა, საკმაოდ აგრესიული მიმდინარეობა. ამ დროს ორგანიზმი შეცდომით ებრძვის საკუთარ ქსოვილებს და ანადგურებს ინსულინის გამომამუშავებელ უჯრედებს პანკრეასში. შედეგად ეს ჰორმონი საჭიროზე გაცილებით ნაკლები ოდენობით ან სრულებით აღარ წარმოიქმნება. ეს კი სიცოცხლისთვის ძალიან საშიშია. ინსულინის არარსებობის დროს ვითარდება ჰიპერგლიკემია, რაც იწვევს სისხლძარღვების, გულის, თირკმლების, თვალის, ნერვული სისტემის მძიმე ხარისხის დაზიანებებს. ხშირად ვითარდება ჯანმრთელობისთვის სახიფათო მდგომარეობა-კეტოაციდოზი.
ტიპი 1-ის მკურნალობა ხდება მხოლოდ ინსულინის საშუალებით.
სიმპტომები:
- წყურვილისა და შიმშილის გამძაფრებული შეგრძნება
- ხშირი შარდვა
- საერთო სისუსტე
- წონაში უმიზეზოდ კლება
- მხედველობის დაქვეითება
- პირის სიმშრალე
ტიპი ორი დიაბეტი უმეტესად მოწიფულ და ასაკოვან პირებს ემართებათ. პრედიაბეტის ფაზაში ადამიანს შეიძლება არ ჰქონდეს გამოხატული სიმპტომები, თუმცა შემდეგ, როდესაც ორგანიზმს ხვდება რაიმე ტიპის სტრესი, მაგალითად ინფარქტი, ინსულტი, თავის ტვინის სისხლძარღვოვანი პრობლემები, ამის ფონზე გამოვლინდეს. ნებისმიერი ინფექციის დროს, მაგალითად – კოვიდის დროსაც ხდება მისი გამოვლენა.
მეორე ტიპის დიაბეტს აქვს ორი ძირითადი გამომწვევი მიზეზი:
- უჯრედები სხვადასხვა ქსოვილებში არიან რეზისტენტულები ინსულინის მიმართ, რაც ნიშნავს რომ ორგანიზმში მიუხედავად იმისა რომ არის საკმარისი რაოდენობით ინსულინი უჯრედები ვერ აღიქვამენ ამ ჰორმონს, რომელიც მათ როგორც წესი გლუკოზის ათვისებაში ეხმარება. შესაბამისად ინსულინის რეზისტენტობის დროს ვერ ხდება ორგანიზმის მიერ გლუკოზის ეფექტური მოხმარება და სისხლში რჩება აუთვისებელი გლუკოზის მაღალი დონე.
- პანკრეასი გარკვეული მიზეზების გამო ვერ წარმოქმნის საკმარისი რაოდნეობით ინსულინს სისხლში გლუკოზის ნორმალური დონის შენარჩუნებისთვის.
შესაძლოა, დიდი ხნის მანძილზე უსიმპტომოდ მიმდინარეობდეს. ზოგჯერ დიაგნოზს შემთხვევით, რიგითი გამოკვლევის შედეგად სვამენ. დიდი მნიშვნელობა აქვს დაავადების ადრეულ ეტაპზე აღმოჩენას.
სიმპტომები:
- შიმშილის აუტანლობა
- ხელების და შინაგანი კანკალი
- შინაგანი აფორიაქება
- წონაში უმიზეზოდ მატება,
- ტკბილზე გაძლიერებული მოთხოვნა
- საკვებზე დამოკიდებულება
რისკფაქტორებს მიეკუთვნება:
ჭარბი წონა ყველაზე მნიშვნელოვანი რისკფაქტორია. რაც უფრო დიდია სხეულის მასა, მით უფრო ძლიერია უჯრედების რეზისტენტობა ინსულინის მიმართ;
დიაბეტი ტიპი 2-ის რისკი ასაკთან ერთად იმატებს, განსაკუთრებით – 45 წლიდან.
რისკი იმატებს, თუ თქვენს რომელიმე მშობელს ან დედმამიშვილს დიაბეტი აქვს;
რისკს ზრდის უმოძრაო ცხოვრების წესი. საფრთხე მოიკლებს, კვირაში 4-5 დღე 30-60 წუთს ფიზიკურ აქტიურობას თუ დაუთმობთ;
მაღალკალორიული, ცხიმიანი და ქოლესტეროლის შემცველი პროდუქტები ზრდის სიმსუქნის და მასთან ერთად დიაბეტის რისკსაც, უჯრედისით მდიდარი, ცხიმით, მარილით, შაქრით ღარიბი რაციონი ამცირებს. მნიშვნელოვანია არა მხოლოდ საკვების შემადგენლობა, არამედ ულუფების ზომაც;
ათიდან 4-6 ქალს, რომელსაც გესტაციური დიაბეტი ჰქონდა, მომდევნო 15 წლის განმავლობაში დიაბეტი ტიპი 2 უვლინდება;
დიაბეტის რისკი იმატებს ქალებთან, რომელთა ნაყოფის წონა 4 კგ-ს აღემატება;
სისხლში მაღალი სიმკვრივის ქოლესტეროლის კლება და დაბალი სიმკვრივის ქოლსტეროლის მატება.
ამ კრიტერიუმთაგან ორზე მეტი თუ დადებითია, დროა, დიაბეტის პრევენციაზე იზრუნოთ.
დიაბეტზე მიანიშნებს:
- შიმშილის გაძლიერებული შეგრძნება;
- წყურვილის გაძლიერებული შეგრძნება;
- შარდვის გახშირება;
- წონის უმიზეზო კლება;
- დაღლილობა და ძილიანობა;
- მხედველობის დაბინდვა;
- ჭრილობებისა და წყლულების შეხორცების, სისხლჩაქცვების გაქრობის გაჭიანურება;
- ხელებისა და ფეხების დაბუჟება, ჩხვლეტა;
- კანის, ღრძილების, შარდის ბუშტის, საშოს ინფექციების ხშირი გამწვავება.
- დიაბეტი ტიპი 2 შესაძლოა სხვა ნიშნებითაც გამოიხატოს: კისერზე და იღლიის ფოსოში კანის გამუქებით, მაღალი არტერიული წნევით, ქოლესტეროლის ცვლის დარღვევით, სოკოვანი ინფექციებით, ქალებთან – მენსტრუალური ციკლის მოშლით.
ზოგადი რეკომენდაციები დიაბეტიანი პაციენტებისთვის ყოველთვის ერთი და იგივეა: მეტი ყურადღება მიაქციონ საკუთარ ჯანმრთელობას, პერიოდულად იკონტროლონ გლიკემიები, რეგულარულად მიმართონ ენდოკრინოლოგს და შეასრულონ მისი მითითებები. დაინფიცირების შემთხვევაში დროულად დაუკავშირდნენ ენდოკრინოლოგს, სასურველია, გლუკოზასთან ერთად, გაიკონტროლონ სისხლში კეტოსხეულები, თუ მაღალი ტემპერატურის ფონზე გლიკემიები რჩება ნორმალური ან ქვეითდება, ეს ყოველთვის კარგის მომასწავებელი არ არის. დიაბეტიანმა პაციენტმა უნდა იცოდეს, რომ თირკმლის და ღვიძლის ფუნქციის დაქვეითება იწვევს შაქრის მაჩვენებლების ნორმალიზებას ან დაქვეითებასაც კი.
მასალის გამოყენების პირობები
